jueves, 4 de octubre de 2012

LOS MOLINOS MAQUILEROS DEL RÍO FLAÓ O RÍO DE VILANOVA D'ALCOLEA.

GENTES, COSTUMBRES, TRADICIONES, HISTORIAS, PATRIMONIOS Y PAISAJES DE LA PROVINCIA DE CASTELLÓN:

Por JUAN E. PRADES BEL (Taller de historia, memorias y patrimonios).

(Temáticas": PATRIMONIO HISTÓRICO, ETNOLÓGICO, ETNOGRÁFICO, RURAL, NATURAL Y AGRARIO DE VILANOVA D'ALCOLEA.

"LOS MOLINOS MAQUILEROS DE  HARINA, UBICADOS A LO LARGO DE LA RUTA DEL AGUA DE VILANOVA D'ALCOLEA". 

LOS MOLINOS MAQUILEROS DEL RÍO DE VILANOVA: Desde la partición con el término de las Cuevas y siguiendo el río de Vilanova hasta el “assut” del Puente del Doronyó” se pueden encontrar seis molinos: El molino Traver, el molino “Assolat o Ressolat”, el molino Bellés, el molino Travero, el molino de Carlos y el molino del Notario.

1.- El molino Traver. Esta cerca del término de las Cuevas, la parte izquierda del río de Vilanova. Aprovechaba el agua del barranco de la Peña Roja. El agua entraba por una rampa. Era una balsa lo suficiente grande y fonda para el agua que recibía. El molino no era muy grande y no había vivienda para el molinero.

2.- El molino Assolat o Ressolat. Siguiendo el río y en su parte derecha se encuentra este molino. Era un molino de rampa, pero muy ancha y de mucha inclinación y sin peldaños. La balsa era poco honda, es por eso que gracias a la rampa se conseguía la suficiente presión para hacer funcionar el molino. También se debía de abastecer de la acequia del molino de Bellés. No había vivienda para el molinero, ni tampoco ningún establo. En los molinos de poca potencia como este no se solía moler harina, sino otro tipo de cereal como el maíz o legumbres para piensos.

3.- El molino de Bellés. Está situado no muy lejos del anterior, pero a la parte izquierda del río. El molino deja de funcionar hacia el año 1900. El molino recogía el agua del río y de unos manantiales importantes que se encuentran pasado la masía de Bellés. Su balsa era la más larga y vasta de toda la cuenca y su “cup” era de estatura mediana. El molino no tenía vivienda para el molinero. Pero al lado se pueden ver restos del establo.

4.- El molino Travero. Se encuentra al margen derecho del río y unos metros alejado de este. El molino deja de funcionar en las primeras décadas del siglo XX. La acequia que llevaba el agua llegaba hasta recoger el desagüe del molino de Carlos. Tenía una balsa muy larga y poco honda. Era un molino de rampa. Se conserva bastante bien su perfil escalonado y el comienzo, apenas al culo de la balsa. Encima de la sala de moler había una vivienda para el molinero.

5.- El molino de Carlos. Siguiendo río arriba, al margen izquierdo encontramos el molino de Carlos. Su construcción podría ser del siglo XV, teniendo posteriormente otra reforma. El molino dejó de funcionar alrededor de 1920. La balsa es pequeña pero tenía un excelente caudal hídrico que le proporcionaba la acequia, esta traía agua del lavadero que hay cerca del puente, también recogía del barranco de la Carrasqueta y del “assut”de Vilanova. El “cup” es redondo y de mucha altura, suficiente para llevar dos muelas. Dentro del molino hay dos vueltas. Una de piedra con el suelo algo más elevado que podría ser el almacén para el grano. La otra, la de la sala de moler, mucho más grande y con un eficaz reforzamiento, un magnífico arco apuntado. Sobre las salas había una pequeña vivienda para el molinero y un palomar. Junto al molino había un establo.

6.- El molino del Notario. Un poco más arriba dónde está el “assut” de la acequia del molino de Carlos y a la izquierda del río, encontramos el molino del Notario. El molino deja de funcionar alrededor de 1920. La balsa era de poca cabida, pero recibía aportaciones de dos acequias. Una que llegaba hasta el puente de Doronyó donde un “assut” no demasiado firme decantaba el agua. La otra acequia venía desde el barranco de la Carrasqueta. Era un molino de rampa, de mediana potencia, pero gracias al agua que recibía, su proceso de molienda era normal. había vivienda para el molinero.

ADDENDA: ADICIONES Y COMPLEMENTOS SOBRE LAS TEMÁTICAS Y MOTIVOS REFERIDOS EN EL ARTÍCULO. (POR JUAN E. PRADES):

MOLINO MAQUILERO, MAQUILERO 1, ra. 1. adj. Dicho de un molino: Que funciona cobrando maquila (porción de grano ). 2. adj. Perteneciente o relativo a la maquila (porción de grano ). 3. m. y f. Persona encargada de cobrar la maquila (porción de grano).


MOLÍ DE CARLOS, RÍU VILANOVA








BIBLIOGRAFIA, WEBGRAFÍA Y FUENTES DOCUMENTALES:

- DOMINGO GÓMEZ OREA (1992): "Planificación rural". Editorial Agrícola Española, SA;
Ministerio de Agricultura, Pesa y Alimentación. Madrid, 396 pp.
- JUAN FRANCISCO OJEDA RIVERA (2004): “El paisaje –como patrimonio– factor de desarrollo de las áreas de montaña”, en Boletín Asociación de Geógrafos Españoles, 38, pp. 273-278.
- JOAN FELIU FRANCH (2002): "Conservar el devenir: en torno al patrimonio cultural
valenciano·. Publicaciones de la Universitat Jaime I, Castellón. 152 pp.
- SELMA CASTELL, S.; LLORÍA ADANERO, R. Y SORIANO MARTÍ, J. (1999): “El sistema de poblament de la Vall de Catí. Una aproximació geohistòrica”, en Boletín del Centro
de Estudios del Maestrazgo, año XVI, nº 61, pp. 13-32.
- JAVIER SORIANO MARTÍ (2002): "Aprovechamientos históricos y situación actual del
bosque en Castelló". Comité Econòmic i Social de la Comunitat Valenciana; Bancaixa,
Fundació Caixa Castelló. Valencia, 838 pp.
- MATEU, J.(1989): “Assuts i vores fluviales regades al País Valencià medieval”. En: Los paisajes del agua. Libro jubilar dedicado al profesor Antonio López Gómez.Universitat de València, Universitat d’Alacant.
- BOLUFER I MARQUÉS, Joaquim (2003): "Els molins de vent fariners de les terres del Maestrat ". Joaquim Bolufer Marqués, Agustí Ribera Gomes. Centro de Estudios del Maestrazgo. Nº. 69 (2003), p. 57-69.
- BENEDITO NUEZ, Josep (2000): "Arquitectura rural tradicional en la Plana Alta y Baixa de Castellón". José Benedito Nuez. A.CO.PA.H.: Asociación para la Conservación del Patrimonio Histórico. Nº. 8 (Novie 2000); p. 59-64.
- BARREDA TRAVER, Joaquim (2004): "Molins fariners hidràulics a Vilanova d'Alcolea: història, indústria i tecnologia" . Joaquim Barreda Traver, Magí Espinach i Briansó. -- Castelló: Diputació, Servei de Publicacions, 2004. 191 p.: il. ; (Universitària. Geografia i història) ISBN 84-96372-05-7
- BARBERÀ MIRALLES, Benjamí (2003): "Els molins hidràulics fariners d'Albocàsser" . Benjamí Barberà i Miralles, Joaquim Roca i Albalat. Centro de Estudios del Maestrazgo. N. 69 (2003), p. 39-56.
- BARBERÀ MIRALLES, Benjamí (1999): "Los molinos harineros hidráulicos en la cuenca del "Riu de les Coves" (Castellón)". Benjamí Barberà i Miralles. Molinum: Boletín de la Asociación para la Conservación y Estudio de los Molinos (A.C.E.M.). Año 2, nº. 5 (1999); p. 8-11.
- BARBERÀ MIRALLES, Benjamí (2000/2001): "El fre". Benjamí Barberà i Miralles.
BARBERÀ MIRALLES, Benjamí (2000/2001): El Rodet: Revista del Patrimoni Hidràulic Valencià. Nº. 3; p. 19-21.
- ARAZO, Maria Angeles (1995) : "Arquitectura popular valenciana". Texto de Mª Angeles Arazo; fotos de Francesc Jarque. Valencia: Diputación Provincial, 1995 ISBN 84-7795-979-X
- ANABITARTE URRUTIA, Olga (1980):" Otros aspectos de la arquitectura popular: casetes, norias y bancales". Olga Anabitarte Urrutia, Mª Pía Timón Tiemblo.
Narria: estudios de artes y costumbres populares. Nº. 17 (mar. 1980); p. 7-8.
- AMADES, Joan (1982 ) : "Art popular: la casa ". Joan Amades; presentación de Llorenç Prats. Palma de Mallorca; Barcelona: José J. de Olañeta, Editor, 1982. VIII, 128 p.: il. (Arxiu de tradicions Populars; 37) Reprod. facs. de la ed. de: Barcelona: 1938 .
- ALLEPUZ MARZÀ, Xavier (2007) : "El paisatge de la ramaderia a Vilafamés: inventari d'arquitectures". Xavier Allepuz Marzà... [et al.]. [Castelló]: Comissió organitzadora XII Jornades Culturales de la Plana d'Arc, D.L. 2007 ,116 p.: il. ; 24 cm. ISBN 978-84-690-8184-6
- CARO BAROJA, Julio (1954 ) : "Norias, azudas, aceñas ". Julio Caro Baroja. Revista de Dialectología y Tradiciones Populares. Tomo X, 1954, p. 29-160.
- CARO BAROJA, Julio (1954 ) : "Sobre la historia de la noria de tiro ". Julio Caro Baroja. Revista de Dialectología y Tradiciones Populares. Tomo X, 1954, p. 15-79.
- GARCÍA LISÓN, Miguel (1983): "Arquitectura popular: la vivienda rural temporera en las comarcas del Maestrat y les Terres de l'Ebre: "les pallisses" i "les casetes de volta" ". Miguel García Lisón y Arturo Zaragozá Catalán. Centro de Estudios del Maestrazgo. Nº. 1 (1983); p. 45-68.
- JULIÁN FERRANDO, Amparo (2003): "Els masos del terme de les Coves: la Mosquera". Amparo Julián Ferrando. Centro de Estudios del Maestrazgo. Nº. 70 (jul.-dic. 2003), p. 14-32
- QUERALT TOMÁS, Mª Carme (1992): "Las barracas del Delta del Ebro. Un modelo de hábitat tradicional ". Mª Carme Queralt Tomás. Narria: estudios de artes y costumbres populares. Nºs. 57-58 (1992); p. 10-15.
- SIMÓ CASTILLO, Juan B. (2000): "Congreso internacional de la piedra en seco. Peñíscola, 2000 ". Juan B. Simó Castillo. Centro de Estudios del Maestrazgo. Nº. 64 (2000); p. 51-54.
- MESEGUER, V.(1985): "Los aljibes rurales de Benicarló". Serie Notas Históricas de Benicarló. Edit. Caja Rural San Isidro de Benicarló, 1985.
- MESEGUER, V.(1988): "
El Maestrazgo insólito". Edit. Caja Rural San Isidro de Benicarló, 1988.
- MESEGUER, V.(1994): "
El patrimonio etnológico agrario de Benicarló". Edit. Caja Rural San Isidro de Benicarló, 1994.
- MESEGUER, V. , J.BTA. SIMÓ.(1997): "El patrimonio etnológico de Canet lo Roig". Edit. Centro de Estudios del Maestrazgo, 1997.

- MESEGUER, V. (2000): "Paisajes, pueblos y gente del Maestrazgo". Editorial Antinea, Vinaròs, 2000.
- MESEGUER, V. , SIMÓ, JB.(2001):  "El patrimonio etnológico agrario de Benicarló". Edit. Centro de Estudios del Maestrat, 2001.
- MESEGUER, V.(2002): "Xert i la Barcella". Cooperativa Agrícola Sant Marc de Xert, Xert, 2002.
- MESEGUER, V.(2004): "Oliveres, molins i oli de Canet". Centre d’Estudis del Maestrat, Benicarló, 2004.
- MESEGUER, V. (2006) : "Arquitectura popular de pedra seca al terme de Vinaròs". Serie Estudis d’Etnologia del Maestrat, nº 6. Edit. Centre d’Estudis del Maestrat, 2006.

No hay comentarios:

Publicar un comentario